Përmbytja e madhe dhe arka e Noes është një nga tregimet më të njohura biblike. Sipas Dhiatës së Vjetër, “Në vitin e gjashtëqindtë të jetës së Noeut, në muajin e dytë, në ditën e shtatëmbëdhjetë të muajit, atë ditë shpërthyen të gjitha burimet e humnerës së madhe dhe dritaret e qiejve u hapën” (Zanafilla 7:11, Versioni Standard Anglisht). Siç tregon teksti, Perëndia pa ligësi brenda njerëzve dhe dërgoi një përmbytje globale. Për shkak se Noeu ishte i drejtë, Perëndia e udhëzoi atë të ndërtonte një arkë për familjen e tij dhe të shpëtonte dy nga çdo kafshë, zogj dhe rrëshqanorë. Por a ndodhi vërtet përmbytja e Noes?
“E vetmja gjë që ne dimë me siguri nga gjeologjia është se një përmbytje globale nuk ka ndodhur kurrë”, tha David Montgomery, një profesor i gjeomorfologjisë në Universitetin e Uashingtonit në Seattle dhe autor i “Shkëmbinjtë nuk gënjejnë: Një gjeolog heton përmbytjen e Noes” (W. W. Norton & Company, 2012). “Nëse e shikoni fjalë për fjalë si një përmbytje globale që mbuloi malet më të larta në botë, më vjen keq, thjesht nuk ka ujë të mjaftueshëm në Tokë për ta bërë këtë”, tha ai për ‘Live Science’. Nëse “qiejt” hapeshin dhe i gjithë uji në atmosferë do të zbriste menjëherë si shi, planeti do të zhytej – por vetëm në një thellësi prej rreth 1 inç (2.5 centimetra), sipas Shërbimit Gjeologjik të SHBA. Nuk mjafton uji për të justifikuar një kanoe, e lëre më një arkë masive.
Po sikur të konsiderohej më shumë se uji në “qiej”? Nëse të gjitha akullnajat dhe shtresat e akullit të botës do të shkriheshin, atëherë nivelet e detit do të rriteshin me më shumë se 195 këmbë (60 metra), sipas NASA-s, e cila do të shtonte pak më shumë ujë. Për më tepër, një studim i vitit 2016 i botuar në revistën ‘Nature Geoscience’, vlerësoi se ka 5.4 milionë milje kub (22.6 milionë kilometra kub) ujëra nëntokësore të ruajtura në 1.2 milje (2 km) e sipërme të kores së Tokës, e cila është e mjaftueshme për të mbuluar tokën në një thellësi prej 590 këmbësh (180 m). Kjo është shumë ujë, por ka qytete mijëra këmbë mbi nivelin e detit, dhe mali Everest, mali më i lartë në Tokë, është më shumë se 29,000 këmbë (8,849 m) mbi nivelin e detit. Për më tepër, gjeologët nuk shohin prova për një përmbytje globale në të dhënat shkëmbore.
Përralla biblike ka pjesë të tjera të diskutueshme. Për shembull, Noeu ishte 600 vjeç kur filloi përmbytja – ne e dimë se njerëzit nuk jetojnë aq gjatë – dhe shumica e specieve nuk do të mbijetonin duke u reduktuar në vetëm dy kafshë pasi nuk do të kishin diversitet të mjaftueshëm gjenetik, për të krijuar një popullatë të qëndrueshme. Për më tepër, është e paqartë se si çdo kafshë do të ishte në gjendje të arrinte në arkë në radhë të parë – imagjinoni pinguinët që lundrojnë nga Antarktida në Lindjen e Mesme.
Sipas dokumenteve historike, përmbytja e Noes është një ritregim i historive më të vjetra dhe ka të ngjarë të jetë alegorik dhe jo një rrëfim i mirëfilltë i një ngjarjeje. Ira Spar, profesoreshë e studimeve antike në Kolegjin e Nju Xhersit, i tha ‘Live Science’ se historitë biblike në Dhiatën e Vjetër, të cilat u shkruan midis vitit 800 p.e.s. dhe 500 p.e.s., ka të ngjarë të ketë ardhur nga tradita më të vjetra gojore dhe burime të shumta. Ka tregime paksa të ndryshme të historisë së përmbytjes së Noeut në libra të tjerë fetarë, si Kurani, ndërsa versionet e mëparshme të një përmbytjeje kataklizmike rrjedhin nga tekstet e lashta të Mesopotamisë. Spar vuri në dukje se ekziston një histori përmbytjeje sumeriane e regjistruar në fragmente, që daton në fund të mijëvjeçarit të tretë p.e.s. “Kush e di se sa larg shkon historia?” tha Spar.
Nëse i konsiderojmë burimet e përmbytjes së Noes si përmbytje rajonale dhe jo një përmbytje globale, atëherë nuk është aq e largët. Montgomery shpjegoi se disa përmbytje “gjeologjikisht të besueshme” mund të kishin ndodhur që frymëzuan historinë. Për shembull, në fund të viteve 1990, oqeanografët William Ryan dhe Walter Pitman hipotezuan në një takim të Unionit Gjeofizik Amerikan, se rreth 7500 vjet më parë, Deti Mesdhe filloi të derdhej në Detin e Zi të izoluar atëherë, duke shkaktuar përmbytje masive rreth Detit të Zi, të cilat mund të jenë dhe origjina e përmbytjes së Noes, raportoi revista ‘Science’ më 1998. “Kjo do të kishte qenë një ngjarje shkatërruese që përmbyti gjithë botën e njohur për njerëzit që jetonin atje, dhe që mund të kishte vazhduar për të mbjellë historinë e përmbytjes së Noeut me disa nga të mbijetuarit që ikën në Mesopotami”, tha Montgomery.
Një studim i vitit 2009 i botuar në revistën ‘Quaternary Science Reviews’ argumentoi se përmbytjet do të ishin shumë më të vogla se sa propozuan Ryan dhe Pitman, nëse do të ndodhte fare. Por ndërkohë që frymëzimi për historinë e përmbytjes së Noeut është i hapur për debat, ka shumë histori të tjera përmbytjesh nga e gjithë bota që në dukje janë frymëzuar nga ngjarjet rajonale. Montgomery tha se shumë histori të Indigjenëve Amerikanë në Paqësorin Veriperëndimor, për shembull, përfshijnë përmbytje që tingëllojnë shumë si cunami, me valë të mëdha që përplasen në breg. E njëjta gjë është e vërtetë për tregimet nga brigjet sizmikisht aktive të Amerikës së Jugut dhe ishujt e Paqësorit Jugor.